SIBO – co to jest i jak łagodzić objawy zespołu rozrostu bakteryjnego?

Nawet 20% dorosłych osób bez żadnych rozpoznanych chorób towarzyszących [1] i do 35% dotychczas zdrowych dzieci [2] może mieć SIBO – zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego. Znacznie wyższe ryzyko występuje u chorych m.in. na celiakię, cukrzycę czy Parkinsona. 

Zaburzenie, które wiąże się z nadmiernym rozrostem flory bakteryjnej, najczęściej objawia się przede wszystkim uciążliwymi wzdęciami. Skąd bierze się ten problem zdrowotny, w jaki sposób poprawnie go diagnozować i jak wygląda dieta na SIBO? Sprawdź!

Co to jest SIBO?

Bakterie są niezbędne do tego, żeby organizm człowieka poprawnie funkcjonował. Biorą udział m.in. w procesach trawiennych – nie bez powodu mikroflora jelitowa waży aż 1–2 kilogramy [3]. 

U zdrowych osób większość bakterii znajduje się jednak w jelicie grubym, głównie okrężnicy. Gdy nadmiar tych mikroorganizmów zasiedla jelito cienkie, występuje SIBO (small intenstine bacterial overgrowth, czyli zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego).

Eksperci sugerują, że poprawna ilość bakterii w jelicie cienkim powinna wynosić mniej niż 10³ w 1 g lub 1 ml treści jelitowej. W zależności od podejścia lekarza SIBO rozpoznaje się przy wartości powyżej 10³ w 1 g / 1 ml lub od 10⁵ w 1 g / 1 ml [4].

Taka zaburzona równowaga bakteryjna, którą nazywa się dysbiozą jelit, jest zespołem różnorodnych objawów – głównie tych dotyczących układu pokarmowego. SIBO nie jest więc chorobą, to grupa symptomów wywołanych nadmiarem bakterii tlenowych i beztlenowych. 

Jeśli jest ich zbyt dużo, dochodzi do nadmiernej fermentacji, a w konsekwencji wytwarzania gazów, napięcia ścian jelita, podrażnienia jelit oraz zaburzeń wchłaniania. To wszystko powoduje nieprzyjemne objawy i znacznie obniża komfort życia.

Zespół przerostu flory bakteryjnej jelita cienkiego (SIBO) – przyczyny

U osób zdrowych organizm wykorzystuje liczne mechanizmy, by obronić jelito cienkie przed nadmierną ilością bakterii. Należą do nich m.in. perystaltyka, sok żołądkowy czy trzustkowe enzymy trawienne. SIBO może wystąpić u osób, które z różnych powodów mają zaburzenia w działaniu właśnie tych mechanizmów.

Na nadmierny rozrost flory bakteryjnej w jelicie cienkim mogą wpływać takie czynniki jak:

• zaburzenia perystaltyki jelit, np. związane z zespołem jelita drażliwego (IBS),
• niepoprawna budowa jelit, np. z powodu operacji czy radioterapii,
• niektóre leki, np. opioidy, antybiotyki,
• problemy z układem odpornościowym, np. w przebiegu AIDS,
• otyłość,
• podeszły wiek (nawet bez żadnych problemów z jelitami).

Wiadomo, że ryzyko rozrostu bakteryjnego zwiększają też niektóre choroby – szczególnie te wpływające na pracę jelit i trawienie. Wśród nich znajdują się m.in.:

• celiakia (SIBO nawet u 67% chorych [1]), 

• cukrzyca (SIBO nawet u 44% chorych [1]), 
• przewlekłe zapalenie trzustki (SIBO nawet u 92% chorych [1]), 
• choroba Parkinsona (SIBO nawet u ok. 50% chorych [1]), 
• trądzik różowaty, 
• twardzina układowa, 
• choroba uchyłkowa, 
• marskość wątroby,
• mukowiscydoza.

Mimo wszystko SIBO wciąż nie jest do końca poznanym zaburzeniem, dlatego te dane mogą się zmieniać wraz z dodatkowymi badaniami. Co ciekawe, niektórzy eksperci zwracają również uwagę na możliwe połączenie między SIBO a stresem. Przewlekły stres prawdopodobnie również może więc zwiększać ryzyko przerostu bakteryjnego w jelicie cienkim. 

SIBO a Helicobacter 

Badacze wciąż nie są zgodni co do tego, czy zakażenie Helicobacter pylori wyraźnie zwiększa ryzyko wystąpienia SIBO. Część z nich zgadza się, że ten drobnoustrój może mieć związek z przerostem bakterii w jelicie cienkim – m.in. poprzez uszkadzanie błony śluzowej żołądka, co sprzyja namnażaniu patogenów.

Jakie są objawy SIBO?

SIBO to zespół bardzo różnorodnych objawów. Dodatkowo u każdego zaburzenie może przebiegać trochę inaczej, m.in. w zależności od rodzaju bakterii. Z czym najczęściej zmagają się osoby z dysbiozą flory bakteryjnej jelita cienkiego? Wśród charakterystycznych objawów SIBO wymienia się przede wszystkim: 

• uciążliwe wzdęcia, 
• nadmierne oddawanie gazów,
• nadmierne odbijanie,
• zaparcia,
• biegunki tłuszczowe,
• bóle, skurcze brzucha,
• kłucie w brzuchu,
• uczucie pełności w brzuchu.

Wiele osób skarży się na brzuch przy SIBO – który ma wyraźnie powiększony obwód, szczególnie wieczorem. U kobiet może wyglądać nawet niczym brzuch ciążowy.

A czy istnieją jakieś nietypowe objawy SIBO? Okazuje się, że u niektórych osób symptomy w ogóle nie występują. Inni mogą zmagać się z problemami, które wynikają z zaburzeń wchłaniania i nieodpowiedniego odżywienia organizmu. W zaawansowanym stadium nieleczone SIBO może wywołać m.in.:

• niedobory witamin B12, A, D, E,
• nadmierne chudnięcie,
• anemię i jej objawy (np. przemęczenie),
• obrzęki,
• problemy skórne, wysypkę, rumień.

Diagnoza SIBO – jakie badania wykonać?

Ze względu na różnorodne i niecharakterystyczne objawy oraz nie do końca poznane przyczyny zaburzenia poprawne rozpoznanie SIBO może być problematyczne. Przede wszystkim pamiętaj, żeby zawsze zgłaszać niepokojące symptomy lekarzowi – nawet jeśli wydają Ci się nieistotne. Na SIBO składa się cały zespół objawów, dlatego specjalista musi dobrze poznać natężenie Twoich problemów. 

Po przeprowadzeniu dokładnego wywiadu może zlecić taką diagnostykę jak:

• badania krwi, np. poziom witamin, 
• wodorowy test oddechowy,
• RTG przewodu pokarmowego,
• badania mikrobiologiczne treści jelita.

SIBO – test oddechowy

Jeśli lekarz podejrzewa SIBO, prawdopodobnie zaleci Ci wykonanie testu oddechowego. To jedno z podstawowych badań, które w nieinwazyjny sposób pomaga postawić diagnozę. Na czym polega?

Bakterie, które nadmiernie kolonizują jelito cienkie u osób z SIBO, wytwarzają wodór i metan – kiedy po spożyciu konkretnych produktów zachodzi fermentacja. Tego typu gazy nie są natomiast wytwarzane przez komórki organizmu. A to oznacza, że ich wydychanie może świadczyć o przeroście bakteryjnym. 

Badanie polega na podaniu odpowiedniej porcji glukozy, laktulozy lub laktozy, a później wykonaniu pomiarów gazów w wydychanym powietrzu. Aby test był jak najbardziej miarodajny, ważne jest odpowiednie przygotowanie, m.in. odstawienie antybiotyków.

Badanie mikrobiologiczne treści jelita

Dość powszechnym badaniem na SIBO jest też mikrobiologiczna analiza treści jelita cienkiego. W ten sposób można sprawdzić, ile bakterii zasiedla organizm. Zwykle wynik świadczący o zaburzeniu to ilość powyżej 10³ w 1 g / 1 ml treści jelitowej.

Najczęściej próbkę pobiera się podczas endoskopii – lekarz wprowadza specjalny przyrząd (przypominający rurkę) np. przez jamę ustną. W ten sposób może pobrać trochę treści jelitowej, a później wykonać posiew.

Jak leczyć SIBO?

Podobnie jak w przypadku innych problemów zdrowotnych również SIBO wymaga indywidualnie dobranej terapii. Sposób leczenia zależy przede wszystkim od:

• przyczyny SIBO,
• występowania chorób towarzyszących,
• objawów oraz ich nasilenia,
• ilości bakterii w jelicie,
• ewentualnych niedoborów. 

U większości osób z SIBO lekarz zaleca przede wszystkim antybiotyki, których celem jest eliminacja nadmiaru bakterii. Istotne jest też leczenie lub łagodzenie choroby, która wiąże się z wystąpieniem SIBO (np. celiakii, cukrzycy, mukowiscydozy) oraz odpowiednie dobranie leków. Jeśli doszło już do wystąpienia niedoborów, ważne jest też uzupełnienie braków przy pomocy indywidualnie dopasowanej suplementacji.

Dieta i profilaktyka SIBO

U osób z zespołem rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego dużą rolę odgrywa odpowiednia dieta. SIBO nasila się pod wpływemspożywania konkretnych produktów, którewzmagają proces fermentacji w jelitach. Z tego powodu wielu osobom pomaga odstawienie lub ograniczenie m.in.:

• węglowodanów złożonych (np. w formie pieczywa, makaronów),
• cukrów prostych, słodyczy,
• błonnika pokarmowego,
• produktów mlecznych.

Dieta na SIBO zakłada również ograniczenie kawy, alkoholu czy ostrych przypraw, które mogą podrażniać ścianę jelita i wzmagać nieprzyjemne dolegliwości. 

Przepisy na SIBO najczęściej przygotowuje się z wykorzystaniem zasad tzw. diety FODMAP. Warto skorzystać jednak ze wsparcia dietetyka. Dodatkowo po pewnym czasie stopniowo przywraca się konkretne produkty do jadłospisu.

Czy rozwiązaniem może być dieta bezglutenowa? To odpowiednia opcja przede wszystkim dla osób, u których SIBO wynika z obecności celiakii. Eliminacja glutenu nie jest konieczna, jeśli nie wynika z bezpośrednich wskazań medycznych. 

SIBO a probiotyki

Część osób z SIBO korzysta również z probiotyków, których celem jest m.in. przywrócenie równowagi flory bakteryjnej. Nie ma jednak zaleceń dotyczących stosowania konkretnych szczepów bakterii, dlatego u każdego może sprawdzić się inny preparat. 

Najlepiej więc porozmawiać ze swoim lekarzem, który na podstawie wyników badań, wywiadu oraz objawów pomoże dopasować probiotyki indywidualnie. Ważne, aby zwrócić uwagę na takie czynniki jak:

• nazewnictwo – nazwa szczepu musi składać się z 3 części (np. Lacticaseibacillus casei LC130),
• badania – preparat musi być przebadany, by potwierdzić przynależność bakterii do rodzaju i gatunku.

SIBO czy IBS – jak je odróżnić?

Wzdęcia, bóle brzucha, uczucie pełności – tego typu objawy mogą dotyczyć zarówno SIBO, jak i zespołu jelita drażliwego (IBS). Z tego powodu te dwa problemy zdrowotne często są ze sobą mylone. Czym się różnią?

SIBO wiąże się z przerostem bakterii w jelicie cienkim, a IBS to zaburzenie funkcjonalne (gdy naturalne procesy fizjologiczne nie zachodzą prawidłowo). Co ważne, zaburzenia perystaltyki jelit związane z IBS mogą zwiększać ryzyko również wystąpienia SIBO.

SIBO to dość powszechny problem zdrowotny, który wiąże się z uciążliwymi objawami – przede wszystkim ze strony układu pokarmowego. Nieleczony może wywołać też symptomy niedoborów, np. witaminy B12. Jeśli zmagasz się z nieprzyjemnymi dolegliwościami, najlepiej skonsultować się z lekarzem, który postawi odpowiednią diagnozę. Dzięki temu rozpoczniesz indywidualne, ukierunkowane leczenie i poczujesz się lepiej.

Źródła:

[1] www.mp.pl/pacjent/gastrologia/choroby/jelitocienkie/80685,zespol-rozrostu-bakteryjnego

[2] www.podyplomie.pl/pediatria/39838,zespol-rozrostu-bakteryjnego-jelita-cienkiego-sibo-u-dzieci

[3] www.mp.pl/reumatologia/wywiady/337414,jelita-pod-lupa-mikrobiologa-i-reumatologa

[4] www.researchgate.net/publication/354798071_SMALL_INTESTINAL_BACTERIAL_OVERGROWTH_SYNDROME/fulltext/614d6107a3df59440ba8bc8c/Small-Intestinal-Bacterial-Overgrowth-Syndrome.pdf

www.termedia.pl/Zespol-rozrostu-bakteryjnego-SIBO-Jak-go-diagnozowac-i-leczyc-w-praktyce-lekarza-rodzinnego-w-swietle-nowych-wytycznych-,98,46669,1,0.html

www.ncez.pzh.gov.pl/choroba-a-dieta/choroby-ukladu-pokarmowego/sibo-definicja-diagnostyka-leczenie-dieta/

www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.4.12.

www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.4.14.#75170

www.pacjent.gov.pl/diety/low-fodmap-dieta-w-jelicie-nadwrazliwym

www.spzozmm.pl/dla-pacjenta/ciekawostki-dietetyczne/sibo-co-to-wlasciwie-jest-i-jak-sobie-z-nim-radzic/

www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10698970/

www.instytut-mikroekologii.pl/skad-bierze-sie-sibo-przyczyny/

Gluticon

Zobacz wszystkie wpisy autora