Mgła mózgowa – nietypowy objaw nietolerancji glutenu

Problemy z pamięcią, zaburzenia orientacji w terenie, przewlekłe zmęczenie, spadek koncentracji – to tylko niektóre możliwe symptomy tzw. mgły mózgowej (brain fog). To wciąż nie do końca poznany zespół objawów. Może wystąpić np. po nieprzespanej nocy, po silnym stresie lub… u osób z nietolerancją glutenu, które wciąż spożywają to białko. Sprawdź, na czym dokładnie polega mgła mózgowa i w jaki sposób z nią walczyć!

Wpływ glutenu na samopoczucie – o czym warto wiedzieć?

Nie zawsze gluten powoduje objawy czy problemy zdrowotne – dla większości osób to bezpieczny składnik pieczywa, ciast oraz innych produktów. Lekarze odradzają więc eliminację tej substancji u osób zdrowych, bez wskazań medycznych. 

Istnieje jednak pewna grupa, u której spożycie glutenu powoduje szereg nieprzyjemnych objawów, a nawet powikłań zdrowotnych. Chodzi o osoby z nietolerancją glutenu. Najczęściej przyjmuje formę:

• celiakii (choroby trzewnej), 
• nieceliakalnej nadwrażliwości na gluten (NNG),
• alergii na gluten (pszenicę).

Najpoważniejsza z nich jest celiakia, która ma mechanizm autoimmunologiczny (pod wpływem glutenu organizm atakuje swoje tkanki). Wiąże się z degradacją kosmków jelitowych i zaburzeniami wchłaniania. W tym przypadku szkodliwe są nawet śladowe ilości glutenu, a dieta bezglutenowa musi być przestrzegana do końca życia. Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten i alergia mogą natomiast minąć. 

Nieceliakalna nadwrażliwość na gluten i celiakia to dwie różne jednostki chorobowe, chociaż część objawów może się pokrywać. Czym dokładnie się różnią? Tego dowiesz się z artykułu: Nadwrażliwość na gluten czy celiakia? Różnice, które warto znać.

Układ neurologiczny i objawy nietolerancji glutenu

Wbrew pozorom u chorych na celiakię i NNG występują nie tylko objawy ze strony układu pokarmowego. Tak naprawdę klasyczna choroba trzewna, z bólem brzucha, biegunką czy zaparciami, występuje rzadziej niż nieklasyczna wersja. 

Gluten może niekorzystnie wpływać np. na układ neurologiczny i wywoływać m.in. zmęczenie, bóle głowy, osłabienie, uczucie splątania, drętwienie, problemy z koncentracją czy pamięcią. W realny sposób wpływa więc na codzienne samopoczucie. Według badań nawet połowa osób z nowo zdiagnozowaną celiakią ma właśnie objawy ze strony układu nerwowego [1].

Bóle głowy po spożyciu glutenu

Uciążliwe bóle głowy oraz migreny to jedne z najczęstszych objawów nietolerancji glutenu. Te symptomy pochodzą ze strony układu nerwowego i skutecznie obniżają komfort życia. Co ważne, często nie są nawet łączone z nietolerancją glutenu, co przyczynia się do opóźnień w postawieniu odpowiedniej diagnozy. Między innymi z tego powodu od momentu wystąpienia pierwszych objawów do zdiagnozowania celiakii mija średnio aż 9 lat [7].

Jak często nieleczona nietolerancja glutenu idzie w parze z tego typu objawami? Okazuje się, że ten problem dokucza wielu chorym! 

Według badań, które przeprowadził prof. Marios Hadjivassiliou, 42% osób z celiakią zgłasza właśnie bóle głowy [2]. Występują też u ok. 35% osób z nieceliakalną nadwrażliwością na gluten [3], chociaż ta liczba może być wyższa: w jednym z badań ten objaw zgłosiło aż 51% badanych z NNG [4]. Dodatkowo aż u 4% osób z migrenami stwierdza się celiakię [5].

Co to jest mgła mózgowa?

Wśród możliwych objawów neurologicznych u osób z nietolerancją glutenu (NNG, celiakia) coraz częściej wymienia się też mgłę mózgową. To jednak wciąż dość słabo rozpoznany i przebadany problem. Na czym polega?

Mgła mózgowa, po angielsku brain fog, opisuje zespół różnych, przemijających objawów (najczęściej nie występują cały czas w tym samym nasileniu). Symptomy dotyczą funkcji poznawczych, które są związane z myśleniem, uczeniem się, komunikacją. Dochodzi do osłabienia właśnie tych funkcji – mózg wydaje się rzeczywiście zasnuty mgłą, zamroczony, spowolniony. 

Z tego powodu do objawów mgły mózgowej można zaliczyć między innymi:

• problemy z zapamiętywaniem, 
• zapominanie słów,
• mylenie imion,
• problemy z koncentracją, skupieniem myśli,
• przewlekłe zmęczenie,
• trudności z podejmowaniem decyzji,
• uczucie rozdrażnienia bez powodu,
• osłabienie tempa przetwarzania informacji,
• zaburzenia orientacji,
• obniżenie motywacji do działania,
• problemy z budowaniem wypowiedzi.

Brain fog u osób z celiakią lub NNG może występować w różnym nasileniu, najczęściej ma jednak dość łagodny charakter. U każdego może przebiegać trochę inaczej. Kilka objawów pojawia się jednocześnie, niekorzystnie odbijając się na samopoczuciu czy relacjach z innymi. Symptomy nierzadko powodują też uciążliwe problemy podczas nauki czy pracy.

Jak często u osób z nieleczoną nietolerancją glutenu występuje mgła mózgowa? W jednym z badań wykazano, że tego typu objawy pojawiły się po spożyciu glutenu u 100% osób z celiakią [6]. Wcześniej wspomniane badanie pacjentów z nieceliakalną nadwrażliwością na gluten wykazało z kolei obecność mgły mózgowej u 48% osób z NNG [4]. To więc bardzo powszechny objaw u osób z różnymi formami nietolerancji glutenu.

Co powoduje mgłę mózgową?

Podobnie jak ból głowy także mgła mózgowa jest niespecyficznym, niecharakterystycznym objawem. To powoduje, że wiele osób bardzo długo czeka na postawienie odpowiedniej diagnozy, a później rozpoczęcie leczenia (czyli eliminację glutenu do końca życia lub tylko czasowo). 

Dlaczego mgła mózgowa może wystąpić nie tylko u osób z celiakią czy nieceliakalną nadwrażliwością na gluten? Problemy z koncentracją, zapominanie oraz inne tego typu objawy są związane przede wszystkim z zaburzeniami w mózgu. Mogą wystąpić, kiedy neuroprzekaźniki (a więc substancje chemiczne takie jak dopamina czy endorfiny) nie są odpowiednio regulowane. 

A taka sytuacja czasem ma miejsce po nieprzespanej nocy, podczas silnie stresującej czy emocjonującej sytuacji, z powodu odwodnienia, przestymulowania (przebodźcowania) czy niedostatecznej ilości witamin. Bywa też powikłaniem niektórych chorób, np. Covid-19. Brain fog może być ponadto objawem innych problemów zdrowotnych, m.in. Alzheimera, boreliozy czy nerwicy oraz zaburzeń hormonalnych (np. podczas menopauzy).

Dlaczego tak wiele osób z nietolerancją glutenu zgłasza ten objaw? Możliwe przyczyny nie są dokładnie zbadane. W przypadku celiakii czy NNG mówi się m.in. o działaniu cytokin z powodu toczącego się stanu zapalnego. Prawdopodobnie nie bez znaczenia pozostaje też zaburzona równowaga flory bakteryjnej jelit (mikrobiota). 

Jak sobie radzić z brain fog?

Senność, problemy z koncentracją i pamięcią, zaburzenia orientacji… Nie ulega wątpliwości, że tego typu objawy niekorzystnie wpływają na jakość życia, powodują stres, rozdrażnienie i niepokój. Czy można poradzić sobie z brain fog? Okazuje się, że często tak.

Istotne jest przede wszystkim postawienie odpowiedniej diagnozy – jeśli za mgłę mózgową odpowiada nieleczona nietolerancja glutenu, przejście na dietę bezglutenową w wielu przypadkach przynosi znaczącą poprawę. Niektórzy pacjenci dopiero w tym momencie zdają sobie sprawę, że mózg nie działał wcale na pełnych obrotach, odkrywają jego nowe możliwości.

Pamiętaj jednak, żeby nie eliminować tego białka bez wyraźnych wskazań medycznych. Dieta bezglutenowa jest dość trudna do odpowiedniego skomponowania, dlatego zwiększa ryzyko wystąpienia niedoborów (m.in. witamin z grupy B). Więcej na ten temat przeczytasz w artykule: Dieta bezglutenowa – jak uniknąć niedoborów?

Dużym wsparciem w walce z brain fog mogą być też inne działania, wśród których znajdziesz:

• zadbanie o higienę snu, regularne wysypianie się,
• aktywność fizyczna, szczególnie ta na świeżym powietrzu,
• ograniczenie korzystania z telefonu,
• picie odpowiedniej ilości wody,
• zbilansowana dieta bogata w zdrowe tłuszcze, warzywa i owoce,
• regulacja stresu, np. poprzez medytację czy inne techniki relaksacyjne,
• zadbanie o florę bakteryjną jelit (np. probiotykiem),
• unikanie używek.

Co istotne, na mgłę mózgową są narażone też osoby z celiakią będące już na diecie bezglutenowej, które przypadkowo spożyły śladową ilość glutenu (np. w restauracji). W tym przypadku niebezpieczne mogą być już ilości równe okruszkom, a do zanieczyszczenia może dojść m.in. z powodu używania tych samych desek do krojenia czy sprzętów takich jak toster.

Co jeszcze warto wiedzieć o celiakii? Przeczytaj artykuł: Celiakia – fakty i mity. Czy odrobina glutenu faktycznie nie zaszkodzi?

Suplementacja na diecie bezglutenowej – Gluticon

Badania wykazały, że przypadkowe narażenie na gluten (przy celiakii szkodliwa jest śladowa ilość tego białka) może wywołać objawy mgły mózgowej [6]. Niektóre suplementy diety z bakteriami probiotycznymi mogą jednak pomóc zmniejszyć ryzyko związane z niezamierzonym spożyciem śladowych ilości glutenu.

Jednym z nich jest Gluticon. W kapsułce zamknięto przebadane i zdefiniowane szczepy bakterii: Lacticaseibacillus (L.) casei LC130, Streptococcus (S.) salivarius ssp. thermophilus ST250, Lacticaseibacillus (L.) paracasei LPC100. Wyróżniają się zdolnością wytwarzania enzymów o specyficznym działaniu na charakterystyczne wiązania proliny w białkach ziaren zbóż. 

Suplementy w diecie bezglutenowej, takie jak Gluticon, wspierają również zachowanie równowagi flory bakteryjnej jelit, co jest istotne m.in. dla uniknięcia lub zmniejszenia objawów mgły mózgowej.

Brain fog to wciąż słabo poznana, ale uciążliwa grupa objawów. Uczucie zamroczenia czy spowolnienia często mocno obniża jakość życia i odbija się na nauce czy pracy. Mgła mózgowa może być jednym z nietypowych objawów nietolerancji glutenu – jeśli więc zmagasz się zapominaniem, zaburzeniem koncentracji, sennością oraz innymi symptomami, warto porozmawiać z lekarzem. A jeśli masz już diagnozę celiakii lub NNG, dbaj o przestrzeganie diety bezglutenowej oraz równowagę mikriobioty jelit, a także uważaj nawet na śladowe ilości glutenu.

Źródła:

[1] www.celiakia.pl/neurolog-o-wplywie-glutenu-na-mozg-i-uklad-nerwowy/

[2] www.bezglutenowamama.pl/zaburzenia-neurologiczne-zwiazane-z-glutenem

[3] www.celiakia.pl/objawy-nadwrazliwosci-na-gluten/

[4] www.pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32857796/

[5] www.celiakia.pl/jak-gluten-wplywa-na-nasz-mozg-i-uklad-nerwowy/

[6] www.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/jgh.13706

[7] www.celiakia.pl/polacy-srednio-9-lat-czekaja-na-diagnoze-celiakii/

www.celiakia.pl/mgla-mozgowa-neurologiczny-objaw-nietolerancji-glutenu/

www.polskieradio.pl/18/4388/artykul/3172038,mgla-mozgowa-jak-rozpoznawac-pierwsze-oznaki

www.pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28244662/

www.gdyjedzenieszkodzi.pl/mgla-mozgowa-w-chorobach-zaleznych-od-glutenu-czyli-zamroczenie-ktore-nie-przemija/

Gluticon

Zobacz wszystkie wpisy autora