- Your cart is empty
- Continue Shopping
Trawienie, synteza witamin, wsparcie odporności… To tylko niektóre procesy, w których bierze udział mikroflora jelit (mikrobiota, flora bakteryjna). To tzw. superorgan, który składa się z wielu różnych mikroorganizmów bytujących w jelicie. Niektóre choroby, leki czy sposób odżywiania mogą jednak zaburzać równowagę mikrobioty.
Tak jest m.in. w przypadku diety bezglutenowej – osoby z nietolerancją glutenu, które muszą wyeliminować to białko, najczęściej zmagają się z zaburzeniami mikroflory jelit. Dlaczego tak się dzieje i czy można temu zaradzić? Sprawdź!
Co to jest mikroflora jelit?
Bakterie, grzyby i inne drobnoustroje zwykle kojarzą się z niebezpiecznymi patogenami, których należy unikać i z którymi trzeba walczyć. Tymczasem w organizmie człowieka znajdują się ich miliardy – głównie w układzie pokarmowym, na skórze i w drogach rodnych. W odpowiedniej równowadze wcale nie są toksyczne. Wręcz przeciwnie, odgrywają kluczową rolę w wielu procesach i są niezbędne dla poprawnej pracy organizmu.
Te wszystkie mikroorganizmy nazywa się mikroflorą, mikrobiotą, mikrobiomem lub florą bakteryjną. Najliczniejszą grupę stanowi mikroflora jelitowa, która waży aż 1–2 kilogramy [1]. Co ciekawe, żywych mikroorganizmów w przewodzie pokarmowym jest 100 razy więcej niż genów i 10 razy więcej niż wszystkich komórek w całym organizmie człowieka [2].
Mikroflora jelit to więc naprawdę ogromna grupa różnych mikroorganizmów (głównie bakterii), które znajdują się przede wszystkim w jelitach. Zasiedlają przewód pokarmowy i żyją z człowiekiem w symbiozie, przynosząc mu szereg korzyści, m.in. pomagając w procesie trawienia.
Eubioza i dysbioza jelit – na czym polegają?
Budowanie mikroflory jelit zaczyna się już w momencie narodzin. Później na jej liczebność, proporcje i skład mają wpływ takie czynniki jak sposób odżywiania, wiek, płeć, higiena, stres, używki, stosowane leki (takie jak antybiotyki) czy obecne choroby. Część tych czynników można modyfikować samodzielnie, jednak niektóre są niezależne od człowieka.
Ważny jest też region geograficzny narodzin i zamieszkania. Przykładem może być tzw. klątwa faraona. W takich krajach jak Egipt część turystów zmaga się z problemami żołądkowymi, np. po wypiciu wody z kranu. Mieszkańcy, ze względu na inny skład swojej mikroflory jelitowej, nie mają takich dolegliwości. Ich organizmy są zasiedlone przez konkretne bakterie, których turyści nie mają.
Chociaż każdy człowiek ma trochę inną mikrobiotę jelitową, istnieją pewne wzorce dotyczące proporcji między różnymi rodzajami mikroorganizmów u osób zdrowych. Jeśli zarówno skład, jak i ilość mikrobiomu są odpowiednie, zrównoważone – mówi się o eubiozie (harmonii). To pożądany stan, gdy w organizmie znajduje się więcej korzystnych dla zdrowia bakterii (np. z rodzaju Lacticaseibacillus czy Bifidobacterium ssp).
Dysbioza jelitowa to z kolei stan, w którym równowaga flory bakteryjnej zostaje zaburzona. Rośnie populacja niekorzystnych mikroorganizmów, a spada tych pożądanych. Dodatkowo zmniejsza się zróżnicowanie bakterii – a to istotne, ponieważ część z nich może poprawnie wykonywać swoje zadanie tylko przy obecności innych.
Jaką funkcję pełni mikroflora jelit?
Kiedyś uważano, że bakterie jelitowe wpływają tylko na proces trawienia. Dziś już wiadomo, że wśród ich właściwości znajduje się znacznie więcej – nie bez powodu jelita nazywa się „drugim mózgiem człowieka”. Flora bakteryjna jest m.in. częścią osi mózg–jelito–mikrobiota. Mikroflora bierze udział przede wszystkim w takich procesach jak:
- synteza wielu witamin, np. B12 czy kwasu foliowego,
- wytwarzanie enzymów, które rozkładają również niestrawialne substancje, np. skrobię oporną,
- poprawienie wchłaniania minerałów, np. magnezu, wapnia i potasu,
- ochrona przed infekcjami przewodu pokarmowego,
- kształtowanie odporności organizmu i wsparcie układu immunologicznego,
- synteza różnych neuroprzekaźników, np. serotoniny, dopaminy (co wpływa na pracę układu nerwowego).
To właśnie dlatego tak ważna jest równowaga mikroflory – u osób z dysbiozą jelitową może dochodzić do różnych dolegliwości, m.in. trawiennych, takich jak bóle brzucha, zaparcia, biegunki. Przykładowo nawet 1 na 5 dzieci i 1 na 3 dorosłych po stosowaniu antybiotyków zmaga się z tzw. biegunką poantybiotykową [3], która wynika z przejściowej dysbiozy jelit wywołanej stosowaniem tych leków.
Czy dieta bezglutenowa zaburza mikroflorę jelit?
Już wiesz, że na zaburzenie mikroflory jelit mogą wpływać m.in. spożywane produkty i stosowanie diet eliminacyjnych, używki, stres, nieodpowiednia higiena, leki (głównie antybiotyki) czy choroby.
Nie inaczej sprawa wygląda w przypadku diety bezglutenowej, która jest właśnie dietą eliminacyjną. Unikanie tego białka przez osoby zdrowe, które nie mają ku temu przesłanek może wpływać niekorzystnie na równowagę mikrobioty jelitowej. Eksperci wskazują, że chodzi przede wszystkim o niższe spożycie błonnika i fruktanów zawartych m.in. w pszenicy. Tymczasem te substancje to dobra pożywka dla mikroorganizmów, która pomaga im się namnażać [4]
To jeden z powodów, dla których odradza się stosowanie diety bez glutenu u osób zdrowych. Istnieje jednak grupa osób, dla których eliminacja glutenu to najlepsze rozwiązanie i często musi być stosowana już do końca życia. Mowa o chorych na celiakię, nieceliakalną nadwrażliwość na gluten i alergię na pszenicę.
Poczytaj więcej w artykule: Nadwrażliwość na gluten czy celiakia? Różnice, które warto znać
W ich przypadku stosowanie produktów bezglutenowych jest konieczne, aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia wielu dolegliwości. Przykładowo osoby z celiakią nie mogą spożywać nawet śladowych ilości glutenu – już minimalna ilość przyczynia się do degradacji kosmków jelitowych, co może wywołać nie tylko nieprzyjemne objawy, ale też powikłania zdrowotne.
Szczególnie dużo czasu poświęca się nad badaniami związku między celiakią a mikroflorą jelitową. Wiadomo więc, że celiacy już ze względu na swoją chorobę mają zaburzony mikrobiom jelit. Eliminacja glutenu działa na niego korzystnie, jednak w większości przypadków dysbioza jelitowa o różnym nasileniu zostaje utrzymana [3].
Jakie bakterie probiotyczne warto stosować w odbudowie mikroflory jelitowej?
U osób, które rezygnują z glutenu, zaburzenie mikroflory jelitowej to częsty problem. Jak zmienia się jej skład? Eksperci z Instytutu Mikrobiomiki podkreślają, że dieta bezglutenowa zwykle wiąże się z [4]:
- obniżeniem ilości korzystnych bakterii z rodzaju Bifidobacterium i Lactobacillus,
- zwiększeniem ilości niekorzystnych bakterii z rodzaju Escherichia, Bacteroides, Klebsiella, Shigella,
- zmniejszeniem różnorodności mikroflory jelit, a więc ogólnym obniżeniem liczby gatunków i szczepów.
Jak widzisz – spada liczba korzystnych bakterii, a rośnie tych niepożądanych, co może wiązać się m.in. z wystąpieniem dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Istnieją jednak sposoby, żeby wspomóc mikrobiotę i wprowadzić jelita w stan eubiozy.
Odbudowa mikroflory jelit na diecie bezglutenowej – jak to zrobić?
Eliminacja glutenu wpływa m.in. na redukcję bakterii probiotycznych z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium. W jaki sposób skolonizować jelita w przypadku osób z nietolerancją glutenu (a więc na diecie bezglutenowej), żeby odbudować ich mikrobiotę?
Warto przyjrzeć się stylowi życia (unikanie używek, regularna aktywność fizyczna, redukcja stresu) oraz diecie (ważne jest włączenie do menu takich produktów jak kiszonki czy naturalny nabiał).
To jednak nie zawsze wystarczy, by w pełni odbudować mikroflorę jelitową u osób eliminujących gluten. Właśnie dlatego wśród suplementów na diecie bezglutenowej często znajdują się probiotyki. To żywe mikroorganizmy, np. zamknięte w kapsułkach, które pomagają skolonizować jelita konkretnym szczepem bakterii probiotycznych. Istnieją rygorystyczne wytyczne dotyczące tego typu produktów.
Chcesz wiedzieć więcej na temat probiotyków? Przeczytaj artykuł: Flora bakteryjna – jak wybrać probiotyk na diecie bezglutenowej
Wśród tych wszystkich zasad znajdziesz m.in. tę dotyczącą nazewnictwa. Każda nazwa musi obejmować 3 części zgodnie z Międzynarodowym Kodeksem Nomenklatury:
- rodzaj (np. Lacticaseibacillus),
- gatunek (np. casei),
- szczep (np. LC130).
Tak zdefiniowana nazwa świadczy o tym, że szczep dokładnie przebadano. To ważne również dlatego, że każdy szczep może mieć trochę inną funkcję. Istotne, aby probiotyk zawierał te szczepy, które są pomocne w konkretnym przypadku – np. właśnie dla osób na diecie bezglutenowej.
Stosowanie diety bezglutenowej – chociaż w przypadku osób z nietolerancją glutenu jest konieczne – może przyczyniać się do zaburzenia równowagi mikroflory jelitowej. Warto mieć więc świadomość, w jaki sposób wesprzeć swoje jelita, by odzyskały eubiozę, np. stosując suplementy diety z bakteriami probiotycznymi.
Źródła:
[1] www.mp.pl/reumatologia/wywiady/337414,jelita-pod-lupa-mikrobiologa-i-reumatologa
[2] www. podyplomie.pl/publish/system/articles/pdfarticles/000/012/455/original/70-87.pdf?1473167497
[3] www.celiakia.pl/wp-content/uploads/2020/04/celiakia-11-2020-internet.pdf
[4] www.instytutmikrobiomiki.pl/dieta-bezglutenowa-i-jej-wplyw-na-mikrobiote-jelitowa/
www.researchgate.net/profile/Piotr-Radwan/publication/248399064_Human_intestinal_microflora_in_health_and_disease/links/00b4951dfb1ed78da5000000/Human-intestinal-microflora-in-health-and-disease.pdf
www.zdrowie.pap.pl/wywiady/byc-zdrowym/dbajmy-o-dobre-bakterie-w-jelitach
www.global.theprobioticsinstitute.com/pl/the-science-behind/what-are-probiotics
www.researchgate.net/publication/326128237_Znaczenie_mikrobioty_jelitowej_w_ksztaltowaniu_zdrowia_czlowieka_-_implikacje_w_praktyce_lekarza_rodzinnego_The_importance_of_intestinal_microbiota_in_shaping_human_health_-_implications_in_the_practi
www.journals.viamedica.pl/varia_medica/article/view/63773
